Quán triệt Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương (Khóa 11)
BÀN VỀ ĐỔI MỚI THI, KIỂM TRA
Ở TRƯỜNG SĨ QUAN CHÍNH TRỊ HIỆN NAY.
Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương (khóa XI) “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã xác định một nhiệm vụ, giải pháp đặc biệt quan trọng trong đổi mới giáo dục – đào tạo là: “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan”.[1]
Quán triệt quan điểm của Đảng vào thực tiễn ở Nhà trường, có thể nhận thấy trong những năm qua Đảng ủy, Ban Giám hiệu Nhà trường đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo với nhiều nội dung, biện pháp bảo đảm thi, kiểm tra ngày càng khách quan, trung thực, chống tiêu cực và bệnh thành tích trong giáo dục. Hiện nay, Nhà trường đã hoàn thành việc xây dựng ngân hàng đề thi, đáp án chấm thi kết thúc học phần, môn học; đang xúc tiến xây dựng ngân hàng và đáp án thi tốt nghiệp của các chuyên ngành đào tạo. Hình thức thi có sự đổi mới, đa dạng hơn; bước đầu áp dụng hình thức thi chung cho các lớp cùng đối tượng đào tạo; triển khai thi trắc nghiệm ở một số học phần, môn học. Việc chấm thi được tổ chức tập trung góp phần khắc phục những “lỗ hổng” dễ làm nảy sinh tiêu cực, Đã kết hợp giữa đánh giá kết quả học tập thường xuyên với kết quả thi kết thúc học phần, môn học....
Tuy nhiên, thi, kiểm tra ở Nhà trường cũng bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Đó là: Hình thức thi, kiểm tra thiếu đa dạng, hiện nay thi viết (tự luận) và thi vấn đáp vẫn là phổ biến. Nội dung thi, kiểm tra còn nặng nề, dàn trải; còn nặng về lý thuyết, ít thực hành; thiên về kiểm tra kiến thức, trí nhớ mà chưa chú trọng kiểm tra năng lực, phẩm chất của học viên. Cấu trúc đề thi cứng nhắc, thường mỗi đề thi (trừ thi trắc nghiệm) gồm 2 câu hỏi với yêu cầu thường là trình bày, phân tích một nội dung cụ thể. Đáp án chấm thi thiếu độ “mở” để đánh giá năng lực sáng tạo của học viên; tỷ trọng điểm dành cho tư duy sáng tạo, vận dụng kiến thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn chưa tương xứng và thỏa đáng.
Để quán triệt quan điểm của Đảng về đổi mới thi, kiểm tra, bảo đảm đánh giá kết quả đào tạo theo hướng “chú trọng năng lực phân tích, sáng tạo, tự cập nhật, đổi mới kiến thức; đạo đức nghề nghiệp, năng lực nghiên cứu và ứng dụng khoa học và công nghệ; năng lực thực hành, năng lực tổ chức và thích nghi với môi trường làm việc”[2] cần tiến hành đồng bộ nhiều nội dung, biện pháp với sự tham gia vào cuộc của tất cả các tổ chức, lực lượng sư phạm ở Nhà trường. Trong phạm vi bài viết, xin được bàn về nội dung đổi mới thi, kiểm tra ở Nhà trường hiện nay với những nội dung cụ thể sau đây:
Một là, đổi mới hình thức, phương pháp thi.
Muốn chuyển từ đánh giá kiến thức sang đánh giá phẩm chất, năng lực của học viên vấn đề quan trọng hàng đầu là phải đổi mới hình thức thi, kiểm tra. Bởi lẽ, phẩm chất và năng lực của học viên không chỉ được biểu hiện qua nhận thức, nó còn biểu hiện rõ qua thái độ, hành vi, khả năng sử dụng các công cụ, phương tiện và việc vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các nhiệm vụ, các tình huống cụ thể. Nếu chỉ sử dụng các hình thức thi viết, vấn đáp sẽ chỉ đánh giá được chủ yếu về trí nhớ, khả năng tư duy logic và năng lực giao tiếp của học viên. Vì vậy cần tăng cường các hình thức thi, kiểm tra thực hành, làm bài tập, viết thu hoạch, tiểu luận… Tuy nhiên, phải căn cứ vào nội dung, tiến trình đào tạo để xác định hình thức thi cho phù hợp. Trong giai đoạn đầu và ở các môn cơ sở có thể sử dụng chủ yếu các hình thức thi viết, vấn đáp hay trắc nghiệm, nhưng đối với các môn học chuyên môn, kỹ thuật và chuyên ngành nhất thiết phải sử dụng hình thức thi, kiểm tra thực hành; chỉ có như vậy mới có thể đánh giá kỹ năng, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ của người học. Thực tiễn, trong giai đoạn trước đây, thi, kiểm tra thực hành đã được sử dụng tương đối rộng rãi ở các bộ môn thuộc khoa Công tác đảng, công tác chính trị và có tác dụng rất tích cực trong kích thích tính tích cực, chủ động của học viên trong rèn luyện kỹ năng, phương pháp, tác phong công tác và tổ chức các hoạt động cụ thể theo yêu cầu chức trách, nhiệm vụ.
Để đổi mới hình thức thi, tất yếu phải đổi mới phương pháp thi. Không nhất thiết trong tất cả các lần thi, kiểm tra 100% học viên cùng thực hiện một hình thức như nhau, có thể kết hợp vừa có học viên thi, kiểm tra lý thuyết, vừa có thi thực hành. Cũng không nhất thiết giới hạn thời gian tổ chức thi, kiểm tra trong một khoảng thời gian tương đối hẹp như hiện nay (từ 2 – 4 tiết với thi viết, 6 tiết với thi vấn đáp). Đối với nội dung thi thực hành có thể kéo dài thời gian thi cho phù hợp; thậm trí buổi sáng thi lý thuyết, buổi chiều mới thi thực hành như trước đây Nhà trường đã từng tổ chức. Các nội dung thi đòi hỏi công tác chuẩn bị dài (ví dụ: thực hành chuẩn bị và thông báo chính trị, chuẩn bị và thực hành bài giảng…) có thể cho học viên bốc thăm trước ngày thi một khoảng phù hợp để có thời gian chuẩn bị. Quá trình thi thực hành, giáo viên có thể chỉ yêu cầu học viên thực hành một phần, một công đoạn cụ thể mà không cần đòi hỏi phải thực hiện toàn bộ nội dung, yêu cầu của câu hỏi.
Hai là, đổi mới đề thi, đáp án chấm thi.
Đổi mới đề thi là khâu đặc biệt quan trọng để đổi mới thi, kiểm tra. Trước hết, phải đổi mới kết cấu, số lượng câu hỏi trong một đề thi, không phải lúc nào và bộ môn nào, thời gian thi là bao nhiêu… đề thi cũng mặc định có hai câu hỏi. Cần căn cứ vào thời gian thi; thời gian cần thiết để giải quyết mỗi câu hỏi để xác định số lượng câu hỏi đề thi cho phù hợp. Tuy nhiên, số lượng câu hỏi trong một đề thi cũng không nên quá nhiều hay quá ít. Qua trao đổi với giảng viên và học viên, đa số cho rằng số lương câu hỏi một đề thi dao động từ 02 đến 05 câu hỏi là phù hợp (trừ thi trắc nghiệm). Về nội dung, yêu cầu của câu hỏi thi cần nghiên cứu thiết kế theo hướng “mở”, gắn chặt với thực tiễn cuộc sống. Hiện nay, ngay ở cấp học phổ thông cũng đã xuất hiện ngày càng nhiều đề thi ở dạng này. Phải khắc phục và loại bỏ dần những đề thi thiên về kiểm tra trí nhớ học viên kiểu như “Đồng chí hãy trình bày…”; “Phân tích…..”…. Để đánh giá được “năng lực phân tích, sáng tạo, tự cập nhật, đổi mới kiến thức; đạo đức nghề nghiệp, năng lực nghiên cứu và ứng dụng khoa học và công nghệ; năng lực thực hành, năng lực tổ chức và thích nghi với môi trường làm việc”[3] của học viên phải có những câu hỏi đòi hỏi học viên phải vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng… đã được trang bị để giải quyết những tình huống, luận giải các vấn đề hay thực hành một công đoạn, một nhiệm vụ cụ thể nào đó. Có thể sử dụng chính những sự kiện của đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa hay yêu cầu nhiệm vụ đấu tranh trên mặt trận tư tưởng, lý luận…để làm câu hỏi thi. Thậm trí có những đề thi mà học viên được sử dụng tài liệu, giáo trình trong khi làm bài.
Về đáp án chấm thi, cũng phải được xây dựng theo hướng “mở”, chú ý đúng mức đến khả năng sáng tạo, tính chủ động trong cập nhật thông tin, làm giàu kiến thức… của học viên. Trong đáp án cho mỗi câu hỏi thi viết và vấn đáp chỉ nên xác định yêu cầu về diễn đạt, trình bày; lượng kiến thức cơ bản; những nội dung của các môn học khác có liên quan đến câu hỏi; những tình huống thường gặp trong thực tiễn và cách vận dụng, hướng giải quyết… và có thang điểm phù hợp cho từng nội dung, yêu cầu cơ bản này.
Ba là, đổi mới cách tính điểm, đánh giá kết quả thi.
Phải căn cứ vào nội dung, chương trình đào tạo và mục tiêu cụ thể của từng môn học, giai đoạn cụ thể để đánh giá, tính điểm kết quả thi, kiểm tra. Ở các môn cơ sở và giai đoạn đầu của quá trình đào tạo chủ yếu đánh giá kết quả lĩnh hội kiến thức, năng lực diễn đạt (nói, viết) thì ở giai đoạn sau và các môn học về chuyên môn, nghiệp vụ cần coi trọng đánh giá năng lực phân tích, tổng hợp, vận dụng sáng tạo kiến thức của tất cả các môn học để giải quyết vấn đề, kỹ năng hoạt động, năng lực tổ chức hoạt động của học viên. Phải khắc phục cách đánh giá “Đếm ý tính điểm” một cách sơ cứng mà không tính đến cách thức giải quyết vấn đề, khả năng tư duy logic, vận dụng sáng tạo kiến thức, kỹ năng, tính chủ động trong tìm tòi, khám phá cập nhật thông tin.
Đối với các môn học, nội dung kiểm tra, thi khó định lượng kết quả của học viên bằng điểm số, có thể vận dụng đánh giá theo phương pháp phân loại (Tốt, khá, trung bình, yếu, kém) hay phân hạng (A, B, C, D). Khi sử dụng phương pháp đánh giá kết quả thi, kiểm tra theo phân hạng, phân loại đòi hỏi phải có quy định về đánh giá kết quả học tập cuối khóa, cuối năm học cho phù hợp.
Bốn là, đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học.
Muốn đổi mới thi, kiểm tra, trước hết phải đổi mới nội dung, phương pháp dạy và học. Phải nhận thức sâu sắc rằng, điều khác nhau căn bản giữa giáo dục phổ thông và giáo dục đại học là ở chỗ giáo dục phổ thông là dạy những kiến thức đã ổn định, trang bị nền tri thức và rèn luyện những phẩm chất cơ bản cho công dân, còn giáo dục đại học chủ yếu lại đào tạo nguồn nhân lực có năng lực sáng tạo, kỹ năng và những phẩm chất cần thiết đáp ứng với chức trách, yêu cầu nhiệm vụ của người học sau khi tốt nghiệp sẽ đảm nhiệm; đồng thời trang bị cho người học khả năng tự nghiên cứu, học tập, rèn luyện suốt đời để tự cập nhật kiến thức, kỹ năng, rèn luyện phẩm chất thích ứng với mọi điều kiện, hoàn cảnh.
Phải quán triệt quan điểm: “Đổi mới nội dung giáo dục theo hướng tinh giản, hiện đại, thiết thức… Đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học”[4]. Từ đó đòi hỏi đội ngũ giáo viên trong quá trình dạy học phải thường xuyên cập nhật những thông tin, kiến thức mới, bài giảng phải có tính định hướng cao, tập trung dạy cách học, cách nghĩ; cách tự tìm kiếm, cập nhật thông tin, triệt để khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều “thầy giảng, trò ghi”. Đối với học viên phải nêu cao tính chủ động, sáng tạo trong nghiên cứu tài liệu, thường xuyên tự cập nhật thông tin, làm giàu tri thức, tự rèn luyện kỹ năng, phát triển năng lực, khắc phục triệt để cách học tập theo dạng ghi nhớ máy móc, thụ động, chỉ biết lĩnh hội và học thuộc những kiến thức mà giáo viên lên lớp và những kiến thức có trong giáo trình. Muốn vậy, phải “Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”[5].
Đổi mới thi, kiểm tra không chỉ là một giải pháp, nhiệm vụ quan trọng trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8, (khóa XI) về “Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế”. Đây cũng là một yêu cầu, nhiệm vụ cụ thể của Nhà trường trong quán triệt và tổ chức thực hiện Nghị quyết của Đảng; một giải pháp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng góp phần nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo của Nhà trường trong giai đoạn hiện nay.
[1] Văn kiện Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội 2013, tr 130.
[2] Văn kiện Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội 2013, tr 131.
[3] Văn kiện Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Khóa XI, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội 2013, tr 131.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét